TÜRKİYE AİLE HEKİMLERİ UZMANLIK DERNEĞİ - SAĞLIK BAKANLIĞI HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TOPLANTI RAPORU

Katılımcılar:

TAHUD MYK Başkanı Prof. Dr. Esra Saatçı, Genel Sekreter Prof. Dr. Serdar Öztora, MYK Üyeleri Doç. Dr. Erdinç Yavuz, Doç. Dr. Memet Taşkın Egici, Uzm. Dr. Şehnaz Hatipoğlu

Türkiye Aile Hekimliği Yeterlilik Kurulu (TAHYK) Başkanı: Prof. Dr. Nezih Dağdeviren

Halk Sağlığı Genel Müdürü: Doç. Dr. Fatih Kara

Halk Sağlığı Genel Müdür Yardımcısı: Uzm. Dr. Muhammet Çömçe

Halk Sağlığı Genel Müdür Yardımcısı: Uzm. Dr. Bekir Keskinkılıç

Hukuk ve Mevzuatlar Daire Başkanı: Av. Halil Şen

TAHUD MYK üyeleri ve TAHYK başkanı 4 Ağustos 2021 Çarşamba günü saat 11.30-12.30 arasında Halk Sağlığı Genel Müdür (HSGM) Yardımcısı Sayın Uzm. Dr. Muhammet Çömçe ile ve saat 12.30-14.00 arasında Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürü Sayın Doç. Dr. Fatih Kara ile toplantı yapmışlardır. Görüşmeler 14.00-15.00 arasında Uzm. Dr. Muhammet Çömçe ve Av. Halil Şen ile devam etmiştir.

Halk Sağlığı Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısına “Aile Hekimliği Uygulamasının Güncel Durumu Hakkında Türkiye Aile Hekimliği Uzmanlık Derneği (TAHUD) Görüşü” başlıklı rapor ve “Eğitim Aile Sağlığı Merkezleri Güncel Durumu Hakkında Türkiye Aile Hekimliği Uzmanlık Derneği (TAHUD) Görüşü” rapor eki sunulmuştur. 

Toplantılarda ele alınan ve vurgulanan ana konular ile HGSM tarafından bildirilen görüşler (italik) aşağıda özetlenmiştir. 

Aile Hekimliği Uygulaması

Hastalık Yönetim Platformu (HYP)

Kronik hastalık takibinin aile hekimlerinin en önemli görevleri olduğu açıktır. Ancak hastalık temelli yaklaşım, aile hekimliği disiplin ilkesi ile uygun olmayıp vertikal program yerine kişi merkezli, bütüncül ve kapsamlı yaklaşımın benimsemesi daha doğru olacaktır. Gelinen noktada uygulamanın şekli, araçları, zamanlaması ile uygulayıcıların oryantasyonu ve iş yükünün gözetildiği bir planlama ile yapılması bakımından giderilmesi gereken önemli eksiklikler olduğu görülmektedir. 

HYP uygulamasının başlaması COVID-19 pandemisinin hala sona ermediği, dördüncü dalganın beklendiği, aşı karşıtları ile mücadelenin sürdüğü zamana denk gelmesi ve bu platformlarla ilgili eğitimlerin henüz tamamlanmaması bu uygulamanın başarıya ulaşmasını kısıtlayacaktır. Bu uygulamanın yeniden gözden geçirilerek aksaklıkların giderilerek kullanıma sunulması uygun olacaktır.

Aile hekiminin kontrolü dışındaki faktörler, bu platformun sağlıklı olarak kullanılmasını engelleyecektir. Bu sebeple aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanlarının kendilerinden kaynaklanmayan nedenlerden dolayı özlük kaybı olmamalıdır.

• Aile hekimleri tarafından negatif performans olarak algılanan bu düzenlemenin Aile Hekimlerinin lehine bir düzenleme olarak planlandığı ifade edilmiştir.

30.06.2021 tarih ve 31527 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik 01.07.2021 tarihinde yürürlüğe konmuş olup aile hekimlerinin adaptasyon ve eğitimlerine zaman tanınmamıştır. Bir kronik hastalığın HYP’de girişinin yapılması 40-45 dakika sürmesi, randevu sistemi ile çalışılmıyor olması, zorunlu sevk zinciri olmaması, aile hekimi nüfuslarının hala çok yüksek olması (aile hekimliği birim başına ortalama 3100 kişi), kronik hastalıkların yönetiminde aile hekimlerinin tetkik isteme, reçete ve ilaç raporu çıkarma kısıtlılıkları çok önemli bir sorundur. 

• Aile hekimi başına düşen nüfusun 2700 kişiye indirileceği ve aile hekimlerinin maddi kayba uğramadan yüzlerce yeni birim açılacağı, bu konu ile ilgili olarak iki yıl süren görüşmeler sonunda Maliye Bakanlığı’ndan taahhüt alındığı öğrenilmiştir. 
• Kronik hastalık yönetimi uygulamasının dört hastalık için yıllar içinde aşamalı olarak gerçekleştirileceği ve HYP’nin modüler bir formda olup yeni modüller ekleme imkanı olacağı öğrenilmiştir. 

Kronik hastalık yönetimi uygulaması, halihazırda mevcut Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS) yazılımları içinde olmalı ve tüm sağlık bilgi sistemleri ile entegre edilmelidir. 

• Bu ifade üzerine HSGM Yardımcısı tarafından Kronik Hastalıklar Daire Başkanlığı ile görüşülerek bilgi alındı. HSGM tarafından bu geri bildirimin önemli olduğu ve bu konuda çalışma yapılacağı bildirildi.

Özlük Hakları

Yıllık izinlerde Aile Sağlığı Merkezi’nde görev yapan aile hekimi veya aile sağlığı çalışanı yerine vekalet edilmezse ciddi maaş kesintisi olmaktadır. Aile hekimlerinin izin konusu yeniden düzenlenmelidir.

30.06.2021 tarih ve 31527 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikte COVID-19 aşı uygulamasıyla ilgili olarak düzenlemedeki “etki puanı hesaplaması” aile hekimlerini de mağdur eden bir niteliktedir. Aile hekimlerinin kendilerinden kaynaklanmayan nedenlerden dolayı (kişinin gelmemesi, randevu sistemi, aşının olmaması vb.) kesintiye uğraması yasa koyucunun teşvik etme amacıyla da tam örtüşmemektedir.

Aile Hekimlerinin MHRS başvurularına müdahale edilerek haberleri olmadan aşı randevusu açıldığı bildirilerek aile hekimlerinin mağduriyeti dile getirildi.

• Çoğu aile hekiminin randevu açmadığı, mağdur olmalarını önlemek için randevuların HSGM tarafından açtırıldığı belirtildi. HSGM tarafından 24 randevu açılması, hiç kimse randevu almasa bile Aile Hekiminin performansını tamamlayabilmesinin amaçlandığı ifade edildi. Bunun üzerine, HSGM yardımcısı, Bilgi İşlem yetkilileri ile görüşerek 24 randevu açanların randevularına müdahale edilmemesi talimatını verdi.
• Aşı tedarikinde, üretici firmadan kaynaklanan tedarik sorunlarının ara ara yaşanmaya devam edeceği belirtildi. 

Aile hekimlerinin basına açıklama yapmaları ile ilgili düzenleme gündeme geldi. 

• Aile hekimlerinin mesleki konularda görüş bildirebilecekleri ancak basına açıklama yapmalarının Devlet Memurları Kanununa uygun şekilde düzenlendiği ifade edildi.

Aile Hekimliği Uzmanlarının Yerleştirilmesi

İller arası Aile Hekimi Yerleştirme Kuralarında sadece uygulamada çalışan Aile Hekimliği Uzmanlarının değil, Toplum Sağlığı Merkezleri, İlçe Sağlık Müdürlükleri, İl Sağlık Müdürlükleri ve hastane gibi birimlerde çalışan aile hekimliği uzmanlarının da öncelikli olarak yerleştirilmesi sağlanmalıdır.

Üç Aile Hekimi olan yerde bir Aile Hekimliği Uzmanı çalışabilmesi kuralı (3:1 Kuralı): Aile Sağlığı Merkezlerinde üç pratisyen hekime bir Aile Hekimliği Uzmanı şartı (üçe bir kuralı), aile hekimliği uzmanlarının uygulamaya girişine ve hizmet sunumu kalitesinde umulan iyileşmenin sağlanmasına engel olmaktadır. Üstelik bu kural ilden ile değişen yorumlarla farklı şekillerde uygulanarak mağduriyete neden olmaktadır. Bu kuralın ivedilikle kaldırılması uygun olacaktır.

• HSGM tarafından Aile Hekimliği Uzmanı yerleştirmeleri konusunda çalışmaların devam ettiği, 3:1 kuralı gibi kısıtların en yakın zamanda kaldırılacağı ve Aile Hekimliği Uzmanlarına yerleştirmelerde öncelik tanınacağı ifade edilmiştir. 

Aile Hekimliği Uzmanlık Eğitimi

Aile Hekimliği Uygulamasının başlamasından itibaren Sağlık Bakanlığı kontenjanlarının Aile Hekimliği Anabilim Dallarına tahsis edilmeye başlanmasıyla Aile Hekimliği Uzman sayısı katlanarak artmıştır. Gelinen noktada, ülkede ilan edilen tam zamanlı Aile Hekimliği Uzmanlık Eğitimi kontenjanları dolmakta, taban puanlar yükselmektedir. Bu, aile hekimliğinin halk nezdinde olduğu kadar doktorlar tarafından da benimsendiğinin en önemli kanıtıdır.

Aynı dönemde Türkiye Aile Hekimliği Yeterlilik Kurulu, Aile Hekimliği Uzmanlık Müfredatını hazırlamış ve Tıpta Uzmanlık Kurulu (TUK) tarafından kabul edilen müfredatın halen 2.4 versiyonu yürürlüktedir ve bütün anabilim dalları tarafından kullanılmaktadır.

Kalifiye Aile Hekimliği Uzmanının yetişmesine yönelik bu olumlu gelişmeler bir dönem Sözleşmeli Aile Hekimliği Uzmanlığı (SAHU) girişimi ile zarar görse de gerek eğitim kısıtları ve uygulama eşitsizlikleri, gerek bünyesinde barındırdığı derin adaletsizlikler ve gerekse aile hekimleri tarafından tercih edilmemesi sayesinde bu zarar sınırlı kalmıştır. Aile Hekimliği Uzmanı sayısını arttırmada olumlu bir etkisi olmayacak, sadece bir özlük düzenlemesi olan bu uygulamanın faydasızlığı bütün kesimler tarafından açıklıkla görülmüştür.

• Bazı anabilim dalları ve eğitim kliniklerinde çok sayıda akademisyen varken diğerlerinde -İstanbul gibi kent merkezlerinde bile- aile hekimliği eğiticisi olmaması ciddi bir sorundur. Bu konu ile ilgili düzenleme yapılması gerektiği ve yeterli sayıda akademisyenin ve eğiticinin bulunduğu aile hekimliği anabilim dalları ve kliniklerin de daha fazla sayıda asistan yetiştirme yönünde gayret göstermeleri beklendiği ifade edilmiştir. 

Özellikle İstanbul gibi büyük merkezler olmak üzere, yeterli sayıda aile hekimliği akademisyeni bulunmakta olup, Bakanlık/YÖK tarafından yapılacak bir planlama ile Aile Hekimliği eğitici eksikliğinin ortadan kaldırılabileceği Derneğimizin görüşü olarak kendilerine iletildi.

Tam zamanlı uzmanlık eğitimi dışında yapılacak yan yolların TAHUD olarak kırmızı çizgimiz olduğu ifade edilmiş ve adil olmadığı vurgulanmıştır. Bu konunun artık geri dönülmez bir şekilde kapanması gerektiği ifade edilmiştir. Aile hekimliği uzmanı sayısını arttırmada olumlu bir etkisi olmadığı, sadece bir özlük düzenlemesi olduğu belirtilmiştir.

Sahada aile hekimliği uzmanlarının yaygın bir şekilde görev yapması, ayrıca yetkilendirilmiş aile hekimlerine verilecek sertifikalı eğitimlerle birinci basamak sağlık hizmeti sunumunda kısa sürede kalitenin artırılabileceği düşünülmektedir. Talep geldiği takdirde TAHUD bu konuda görev almaya hazırdır. 

Eğitim Aile Sağlığı Merkezleri (EASM)

Birinci basamak sağlık hizmetlerinin aile hekimliği uzmanlarınca verilmesi kapsamında uzmanlık öğrenci sayılarının giderek artması memnuniyet vericidir. Ancak özellikle saha eğitimi kapsamında EASM/ EAHB açılması için Sağlık Bakanlığı’nın teşvik edici ve sahada yaşanan sıkıntılara çözüm getiren düzenlemeler yapması gerekmektedir. Ancak Sağlık Bakanlığı ile yapılan toplantılar sonrasında üzerinde anlaşma sağlanan mevzuat düzenlemeleri hala yapılamamıştır. “Eğitim Aile Sağlığı Merkezleri güncel durumu hakkında TAHUD Görüşü” raporu HSGM ile paylaşılmış, ayrıca öne çıkan problemler toplantıda dile getirilmiştir.

• Bakanlık yetkililerince bu konuda yakın gelecekte birlikte çalışmalar yapılarak sorunların çözülmesinin planlandığı ifade edilmiştir.

Aile Hekimliği Akademik Danışma Kurulu

Aile hekimliğinin başlangıç döneminde çok başarılı bir şekilde uygulanan ve getirdiği önerilerle uygulamanın iyileştirilmesine ciddi katkı sunan Aile Hekimliği Akademik Danışma Kurulu uygulamasının eksikliği hissedilmektedir. Bu Kurulun yeniden hayata geçirilmesiyle muhtemel sorunların çözülebilmesi ve uygulamanın iyileştirilmesi de mümkün olacaktır. 

• Bu öneri dikkate alınmış olup, beraber çalışma konusunda mutabık kalınmıştır.

TAHUD olarak Halk Sağlığı Genel Müdürü ve Yardımcıları ile Hukuk ve Mevzuat Daire Başkanına Aile Hekimliği Uzmanlarının karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri yazılı olarak ilk elden sunulmuştur. Bu konular ile ilgili gelişmeler Derneğimiz tarafından yakından takip edilecek ve siz değerli üyelerimiz ile paylaşılacaktır.

TÜRKİYE AİLE HEKİMLERİ UZMANLIK DERNEĞİ MERKEZ YÖNETİM KURULU